Kierownik
Prof. dr hab. n. med. Zbigniew GaciongLaboratorium Zaawansowanych Biotechnologii
Laboratorium Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii umożliwia prowadzenie badań nad biomarkerami w dużych i bardzo dużych grupach osób lub w rozległych układach eksperymentalnych. Wykorzystanie nowoczesnych technologii pozwoliło nie tylko zwiększyć liczbę oraz obniżyć koszt wykonywanych analiz genetycznych i proteomicznych, ale także w sposób istotny zredukowało czas wykonywania badań, w tym czas bezpośredniej pracy wykonywanej przez badaczy, oraz doprowadziło do minimum ryzyko wystąpienia błędu.
Zastosowane w laboratorium automatyczne systemy pozwalają w większości przypadków nawet na czterokrotną redukcję kosztów badań DNA, RNA oraz białek i umożliwiają izolację oraz przeprowadzenie analizy DNA z 2000 próbek krwi pełnej w ciągu jednego dnia. Laboratorium zostało specjalnie zaprojektowane aby spełnić wymogi:
- badań przesiewowych przeprowadzanych na dużych lub bardzo dużych grupach osób
- badań obszaru genomu, najczęściej wytyczonego przez badania asocjacyjne całego genomu (GWAS), w poszukiwaniu genów i mutacji przyczynowych (fine mapping)
- wysokowydajnych badań profili RNA i białek
Przygotowanie i analiza dużej liczby próbek biologicznych lub klinicznych jest możliwa dzięki zastosowaniu stacji pipetujących (biorobotów), które w sposób zautomatyzowany wykonują wymagane procedury, identyfikując jednocześnie próbki za pomocą kodów jednowymiarowych (kod paskowy) i/lub dwuwymiarowych (np. kod Matrix). Zaawansowany moduł umożliwia automatyczną izolację DNA lub RNA z różnych próbek klinicznych i biologicznych.
Aparatura
Aparatura laboratorium umożliwia przeprowadzanie badań z wykorzystaniem następujących technologii:
Badania RNA:
- pomiar stężenia kwasów nukleinowych w czasie rzeczywistym (real-time PCR, qPCR) dzięki technologii TaqMan lub SybrGreen (AppliedBiosystems) – analiza ekspresji od kilku do kilkuset genów dla dużej liczby próbek
- pomiar stężenia kwasów nukleinowych metodami hybrydyzacji (bez wykonywania PCR) technologią QuantiGene (Affymetrix) – analiza ekspresji od kilku do kilkudziesięciu genów dla kilku do kilkuset próbek
- analiza transkryptomu (RNA-seq) za pomocą sekwencjonowania nowej generacji (IonProton, AppliedBiosystems)
Badania DNA:
- pomiar stężenia kwasów nukleinowych w czasie rzeczywistym – oznaczane polimorfizmów (SNP) sondami TaqMan – analiza od kilku do kilkudziesięciu SNP dla dużej liczby próbek
- metoda bezpośredniej hybrydyzacji (DH), metoda wydłużania oligonukleotydów startowych specyficzna dla allelu (ASPE), metoda ligacji – z odczytem opartym na detekcji kulki i stężenia przytwierdzonego do niej kwasu nukleinowego za pomocą technologii Luminex - analiza od kilku do kilkuset SNP dla dowolnej liczby próbek, metody polecane do polimorfizmów, których nie udaje się oznaczyć innymi metodami (np. obszary DNA o dużej zawartości GC)
- sekwencjonowanie wybranych obszarów genomu np. zawierających polimorfizmy, części kodujące i/lub regulatorowe genu, panele genów lub części kodujące wszystkich znanych genów (eksom) przy użyciu sekwenatora nowej generacji
Badania białek
- oznaczanie stężenia wybranych białek za pomocą ELISA, lub ELISA o wysokiej czułości – AlphaLISA (technologia Alphascreen)
- badania nad kinazami, badania oddziaływania receptor-ligand, oddziaływań między białkami (technologia Alphascreen)
- oznaczanie stężenia od kilku do kilkudziesięciu wybranych białek w tej samej, niewielkiej objętości próbki za pomocą technologii Luminex
Opis aparatury
Biorobot 1
Biorobot Janus firmy Perkin Elmer zintegrowany ze stacją izolacji kwasów nukleinowych Chemagic MSM I
Biorobot Janus i stacja izolacji kwasów nukleinowych Chemagic MSM I tworzą platformę wysokonakładowej izolacji materiału genetycznego. Biorobot Janus wyposażony jest w ramie Varispan z 8 końcówkami dozującymi, które w procesie izolacji służą między innymi do pobierania materiału biologicznego z probówek o formacie klinicznym. Varispan dzięki zaawansowanemu systemowi detekcji płynu umożliwia precyzyjne pobieranie materiału z probówek klinicznych niezależnie od jego objętości, a proces ten wspomagany jest przez moduł detekcji skrzepów. Janus posiada także zintegrowana wytrząsarkę z regulacja temperatury oraz czytnik kodów kreskowych z podajnikiem zapewniający zautomatyzowaną i bezbłędna identyfikację próbek oraz czytnik kodów dwuwymiarowych (2D) umożliwiających unikalne oznaczenia materiału do długotrwałego przechowywania materiału i jego szybkiej, automatycznej identyfikacji w formacie 96.
Chemagic MSM I przeprowadza izolację w oparciu o technologię kulek magnetycznych. Zastosowanie wymiennych głowic z 12 lub 96 indukowanymi elektromagnetycznie wirującymi rdzeniami pozwala na jednoczasowe procesowanie takiej właśnie ilości próbek. Chemagic MSM I charakteryzuje się niezwykłą uniwersalnością w zakresie liczby próbek, objętości z jakiej dokonuje się izolacji, jak i typu izolowanego materiału genetycznego. Oprócz krwi, izolację kwasów nukleinowych można prowadzić można także z osocza, tkanek, śliny, wymazów czy hodowli komórkowych, a w zależności od jakości materiału i późniejszego zastosowania wyjściowa objętość próbki może wynosić od 20 µl do 10 ml. Stację do izolacji Chemagic MSM I połączono funkcjonalnie z biorobotem Janus, który pobiera materiał biologiczny z formatu probówek klinicznych do których pobierano krew, przygotowuje go do dalszej obróbki, a następnie ramieniem chwytnym wstawia zasobniki z reagentami i krew do stacji Chemagic. Po zakończeniu izolacji biorobot Janus przekłada zawieszony w buforze elucyjnym materiał genetyczny do płytki umożliwiającej bezpośredni pomiar stężenia i czystości otrzymanego DNA lub RNA. Połączenie unikalnych właściwości biorobota Janus i stacji Chemagic MSM I pozwala na zautomatyzowaną izolację DNA z ok. 2000 próbek krwi w ciągu jednego dnia roboczego.
Dzięki zastosowaniu czytników kodów paskowych (1D) i kodów dwuwymiarowych (2D, Matrix i inne) biorobot stanowi doskonałe narzędzie do obsługi projektów związanych z biobankowaniem, z badaniami przesiewowymi, populacyjnymi, odkrywaniem biomarkerów białkowych czy genetycznych przy użyciu grup o liczebności od kilkuset do kilku tysięcy chorych.
Biorobot 2
Biorobot Janus firmy Perkin Elmer z ramieniem 8 kanałowym Varispan, głowicą 96 kanałową MDT, ramieniem chwytającym, statywem na próbki o regulowanej temperaturze.
Janus jest wielofunkcyjnym otwartym systemem znajdującym szerokie zastosowaniu w laboratorium. Dzięki różnorodności posiadanych ramion i elementów dozujących płyny może być wykorzystywany do pipetowania od 1 µl do kilku ml cieczy do dowolnych próbówek, płytek, naczyń reakcyjnych i hodowlanych. Głowica MDT posiadająca 96 niezależnych kanałów dozujących pozwala na napełnienie wielu tysięcy dołków w mikropłytkach np. 384-dołkowych w ciągu zaledwie kilku minut. Dzięki poruszającemu się w 3 wymiarach ramieniu chwytnemu można swobodnie przestawiać znajdując się na stole roboczym płytki, zbiorniki i zasobniki – umożliwia to miedzy innymi wykonywanie doświadczeń z zastosowaniem kulek magnetycznych czy próżni. Ramie Varispan posiada 8 końcówek dozujących o regulowanej szerokości rozstawu i możliwości wykorzystania dowolnej ich liczby jednocześnie. Zarówno głowica MDT jak i ramie Varispan mogą pracować z szeroką gamą jednorazowych końcówek dozujących o różnej pojemności, które dodatkowo mogą być wyposażone w filtry zapobiegające kontaminacji. Zastosowanie w ramieniu Varispan końcówek przewodzących prąd (typ conductive) pozwala na wyczuwanie przez biorobota poziomu płynu i zanurzanie końcówki podczas pobierania jak i wydawania płynu na zdefiniowanej przez użytkownika głębokości pod jego poziomem. Statyw o kontrolowanej temperaturze (Inheco) posiada wymienne wkłady umożliwiające procesowanie różnych typów płytek reakcyjnych w ściśle wyznaczonych warunkach temperaturowych z możliwością ich dynamicznej zmiany. Automatyczny podajnik płytek wraz z ramieniem chwytnym umożliwia ciągłą prace z kilkudziesięcioma płytkami o formacie 96 lub 384.
Wśród typowych zastosowań biorobota Janus wymienić należy wymienić: rozkładanie materiału biologicznego, replikowanie płytek, zmiana formatu (z próbówek pojedynczych na płytki 96-dołkowe lub płytki 384-dołkowe), rozcieńczenie i normalizacja stężenia próbek, przygotowanie krzywej standardowej, składanie reakcji np.: PCR, qPCR, sekwencjonowanie.
Dzięki zastosowaniu czytników kodów paskowych (1D) i kodów dwuwymiarowych (2D, Matrix i inne) biorobot stanowi doskonałe narzędzie do obsługi projektów związanych z biobankowaniem, z badaniami przesiewowymi, populacyjnymi, odkrywaniem biomarkerów białkowych czy genetycznych przy użyciu grup o liczebności od kilkuset do kilku tysięcy chorych.
Wysokowydajny czytnik płytek
Czytnik płytek EnVision firmy Perkin Elmer łączy w sobie czułość systemów opartych na filtrach oraz elastyczność wynikającą z zastosowania monochromatorów. Korzystanie ze zmienianych przez użytkownika elementów optycznych specyficznych dla używanych w laboratorium barwników i znaczników pozwala na wysoką czułość i dokładność pomiaru a wbudowany monochromator umożliwia wybranie każdej długości fali świetlnej. Platforma EnVision pozwala na wykonanie następujących pomiarów: absorbancja, intensywność fluorescencji (z góry i z dołu mikropłytki), fluorescencja czasu zaniku (TRF), polaryzacja fluorescencji (FP), luminescencja krótko- i długo trwałej, luminescencja typu dual, pomiar transferu singletowego tlenu z wykorzystaniem dedykowanego lasera 680 nm jako źródła wzbudzenia (AlphaScreen). Dodatkowo obecność dozownika płynów pozwala na przeprowadzenie oznaczeń kinetycznych. Aparat umożliwia odczyt między innymi w płytkach o formacie 96-, 384-, 1536- i 3456-studzienkowym.
Czytnik EnVision niezbędnym narzędziem dla badań przesiewowych, populacyjnych, czy poszukiwaniu biomarkerów białkowych i genetycznych przy użyciu grup o liczebności od kilkuset do kilku tysięcy chorych.
Wysokowydajna uniwersalna platforma analityczna oparta na mechanizmie cytometrii przepływowej.
Zasada działania urządzenia opiera się na detekcji kulek kodowanych wewnętrznym barwnikiem i opłaszczonych reagentem specyficznym do badanej próbki. Pozwala to na jakościową (polimorfizmy DNA) i ilościową (RNA) analizę kwasów nukleinowych, białek i innych substancji. Wysoka czułość instrumentu, dzięki dwóm wbudowanym laserom, pozwala na jednoczasowe oznaczanie nawet do 500 różnych analitów w próbce (multiplex), co znacząco obniża zarówno koszty, zużycie próbki, jak i czas pracy i może zastąpić tradycyjne techniki np. ELISA. Istnieje możliwość wykonywania oznaczeń w formacie płytki 96- oraz 384-studzienkowej. System kompatybilny jest z kulkami magnetycznymi oraz polistyrenowymi.
Luminex FLEXMAP3D jest otwartą platformą dająca możliwość korzystania z zarówno z gotowych zestawów produkowanych przez wiodące firmy (np. R&D, Merck-Millipore, BioRad, Life Technologies, Affymetrix), jak również tworzenie własnych paneli. Szeroki wachlarz dostępnych na rynku zestawów (ok. 600), daje możliwość wykorzystania go m. in. w profilowaniu ekspresji genów, profilowaniu ekspresji białek, w testach immunologicznych, detekcji chorób zakaźnych czy przy typowaniu antygenów zgodności tkankowej HLA, aparat posiada certyfikat IVD i może być wykorzystany do przeprowadzania testów diagnostycznych.
Luminex FLEXMAP3D jest dobrym rozwiązaniem dla badań przesiewowych, populacyjnych, czy poszukiwaniu biomarkerów białkowych i genetycznych przy użyciu grup o liczebności od kilkuset do kilku tysięcy chorych.
Instrument do pomiarów kwasów nukleinowych w czasie rzeczywistym
ViiA™7 Real-Time PCR System firmy Applied Biosystems wykorzystuje odczynniki z fluorescencyjnym sygnałem do przeprowadzenia łańcuchowej reakcji polimerazy (PCR) co umożliwia ilościowe oznaczenia wybranej sekwencji kwasów nukleinowych przy użyciu analiz w czasie rzeczywistym (pomiar stężenia RNA), jakościowe oznaczenie wybranej sekwencji z wykorzystaniem analizy post-PCR (analiza polimorfizmów genetycznych) oraz jakościowe oznaczenie produktu PCR z wykorzystaniem krzywej topnienia wykonywanej post PCR (wykrywanie nowych mutacji, analiza metylacji).
Aparat umożliwia pracę nie tylko w standardowym w formacie płytek 96-studzienkowym ale również 384- studzienkowym oraz mikromacierzy o niskiej gęstości (TaqMan®Array Micro Fluidic Cards) co znacząco obniża ilość wykorzystywanych odczynników a przez to koszty wykonywanych doświadczeń
Działalność badawcza
Główny obszar badań naszego zespołu koncentruje się na poszukiwaniu nowych genów, wariantów genetycznych i mechanizmów wpływających na przerost mięśnia sercowego oraz na wyjaśnianiu genetycznych przyczyn transformacji nowotworowej guza chromochłonnego. Zespół laboratorium uczestniczy również w poszukiwaniu biomarkerów w innych chorobach, np. zatorowości płucnej o podłożu nowotworowym, nefropatii cukrzycowej, łuszczycy.
Zwężenie zastawki aortalnej jest trzecią pod względem częstości, po nadciśnieniu tętniczym i chorobie niedokrwiennej serca, patologią układu sercowo-naczyniowego. Objawowe zwężenie zastawki aortalnej powoduje wzrost ciśnienia skurczowego w lewej komorze i w konsekwencji wyrównawczy koncentryczny przerost jej mięśnia. Przerost mięśnia lewej komory jest niezależnym czynnikiem ryzyka zgonu. Z uwagi na brak wyraźniej zależności między stopniem zwężenia zastawki aortalnej a przerostem mięśnia lewej komory serca wysunięto hipotezę, że jest on uwarunkowany czynnikami genetycznymi. Przeprowadzone przez nasz zespół badanie całego genomu (GWAS) wykazało związek kilkunastu obszarów genomu z masą lewej komory serca. Zakładamy, że wskazane w badaniu regiony zawierają geny, które przyczyniają się do nadmiernego przerostu serca nie tylko u chorych ze zwężeniem zastawki aortalnej oraz także w populacji chorych z nadciśnieniem tętniczym.
W naszym projekcie stosujemy zintegrowane podejście genomiczne, które łączy wyniki badania całego genomu (GWAS), mapy niezrównoważenia sprzężeń (linkage disequilibrium), wyniki wysokowydajnego oznaczania polimorfizmów z danymi z sekwencjonowania transkryptomu oraz z analizy profili ekspresyjnych wybranych genów, w celu identyfikacji nowych genów i mechanizmów molekularnych wpływających na przerost mięśnia sercowego. Przy użyciu tych metod odkryliśmy geny, w niektórych przypadkach nowe nieopisane geny lub geny o nieznanej dotychczas funkcji, które są związane z masą mięśnia lewej komory serca oraz mutacje, które wpływając na funkcję genu modulują stopień przerostu serca. Wierzymy, że wyniki naszych badań umożliwią stworzenie testu genetycznego identyfikującego chorych o wysokim ryzyku nadmiernego przerostu serca, u których będzie rozważany wcześniejszy zabieg wymiany zastawki aortalnej. Białka kodowane przez geny związane z przerostem serca, szczególnie te nowoodkryte są potencjalnymi miejscami uchwytu dla leków zapobiegających lub nawet leczących nadmierny przerost mięśnia lewej komory.
Guz chromochłonny stanowi częstą postać wtórnego nadciśnienia tętniczego a nierozpoznany i nieleczony może doprowadzić do nagłej śmierci chorego. Około 10% wszystkich przypadków guza chromochłonnego występuje rodzinnie i powstaje w wyniku mutacji w linii zarodkowej DNA, najczęściej w genach RET, VHL, NF1, SDHB, SDHD. Nasz zespół poszukuje nowych genów, których zmutowane formy biorą udział w patogenezie guza chromochłonnego. Diagnostyka molekularna oparta na analizie takich mutacji ułatwiłaby wczesne wykrywanie guza u członków rodzin chorych. Równocześnie badane są profile transkrypcyjne w komórkach uzyskanych z guzów chromochłonnych, w celu zidentyfikowania genów, które biorą udział w patogenezie nowotworu. Łączna analiza profilów transkrypcyjnych dla guzów i rdzenia zdrowych nadnerczy pozwoli na wyodrębnienie patologicznych transkryptów, a sekwencjonowanie odpowiadającego im DNA pozwoli na wykrycie mutacji powodujących wytwarzanie patologicznych transkryptów. Końcowy etap projektu obejmuje badania funkcjonalne, wyjaśniające bezpośredni związek mutacji z powstawaniem patologicznych transkryptów.
Publikacje
Akredytacje, certyfikaty, pozwolenia itp.
Laboratorium w 2017 roku przystąpiło do międzynarodowego programu zewnętrznej kontroli jakości: European Molecular Genetics Quality Network (EMQN) dla badań genetycznych rodzinnej hipercholesterolemii, a w roku 2018 i 2019 zostało pozytywnie zweryfikowane przez EMQN.
Usługi badawcze
- Kompleksowe usługi związane z dużymi projektami np. przygotowanie do biobankowania, wytworzenie replikatów, przeniesienie materiału z formatu próbówek stosowanych do pobrań od chorego (4 ml, 9 ml) do formatu płytki 96 lub 384.
- Izolacja DNA z materiału klinicznego (krew obwodowa, ślina, wymazy, kał, tkanki, ) oraz z hodowli komórkowych i bloczków parafinowych, izolacja DNA pozakomórkowego (cfDNA) z osocza lub surowicy
- Izolacja RNA z krwi obwodowej, hodowli komórkowych, tkanek
- Analiza genotypu DNA metodą:
- TaqMan (aparat ViiA7, AppliedBiosystems, Thermo-Fisher)
- bezpośredniej hybrydyzacji –DH (aparat FlexMap3D, Luminex)
- wydłużania oligonukleotydów startowych specyficzna dla allelu –ASPE (aparat FlexMap3D, Luminex)
- Sekwencjonowanie wybranych obszarów genomu, wybranych genów (aparat IonProton, AppliedBiosystems, Thermo-Fisher)
- Sekwencjonowanie części kodujących wszystkich znanych genów (eksom) genów (aparat IonProton, AppliedBiosystems, Thermo-Fisher)
- Analiza ekspresji genów - oznaczanie stężenia kwasów nukleinowych metodą:
- TaqMan (aparat ViiA7, AppliedBiosystems, Thermo-Fisher)
- QuantiGene (Affymetrix, aparat FlexMap3D, Luminex)
- Oznaczanie stężenia białek metodą:
- ELISA
- Luminex
Osoba odpowiedzialna za kontakt/odpowiedzi na zapytania ofertowe:
dr n. med. Grzegorz Placha
e-mail: Grzegorz.Placha@wum.edu.pl
telefon: +48 22 599 18 14
Zespół Badawczy Laboratorium Środowiskowego
Prof. dr hab. n. med. Zbigniew Gaciong
KierownikW 1980 ukończył studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Warszawie, od 1980 pracuje na macierzystej uczelni, w Instytucie Transplantologii[1], w latach 1988-1990 pracował na Uniwersytecie Południowej Kalifornii. Uzyskał stopień naukowy doktora. W 1992 na I Wydziale Lekarskim z Oddziałem Stomatologicznym Akademii Medycznej w Warszawie na podstawie dorobku naukowego oraz monografii pt. Zaburzenia produkcji przeciwciał w przebiegu przewlekłej niewydolności nerek. Rola wtórnej nadczynności
przytarczyc otrzymał stopień doktora habilitowanego nauk medycznych dyscyplina: medycyna specjalność: choroby wewnętrzne. W 1996 nadano mu tytuł profesora nauk medycznych. Objął stanowisko profesora zwyczajnego w I Wydziale Lekarskim z Oddziałem Stomatologicznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego i został kierownikiem Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii na tym wydziale w 1998 roku. W latach 1996–2002 był prodziekanem I Wydziału Lekarskiego, w 2002–2005 prodziekanem Wydziału Kształcenia Podyplomowego. W latach 2005–2012 był dziekanem Wydziału Kształcenia Podyplomowego. Został członkiem Komitetu Patofizjologii Klinicznej PAN, Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów. W 2019 został członkiem Rady Doskonałości Naukowej I kadencji w dyscyplinie nauki medyczne.